Knutjes



Knutjes Culicoides species meten amper een paar mm. Deze mugjes komen van mei tot augustus vooral voor bij bosranden en in allerlei vochtige gebieden. Er bestaan een honderdtal soorten in Vlaanderen. Knutjes hebben een gedrongen lichaam, korte poten, donkere vlekjes op de vleugels en stekende monddelen.

In Vlaanderen komen vooral Culicoides riethi, Culicoides punctatus, Culicoides chiopterus, Culicoides newsteadi en Culicoides pictipennis voor.  

De mannetjes voeden zich met nectar. 

De vrouwtjes zuigen bloed bij warmbloedigen en kunnen bij de mens als behoorlijk lastig worden ervaren. De steekplaatsen blijven een paar dagen doorjeuken. Bij allergische personen veroorzaken de steken jeukende rode plekken die kunnen overgaan in met vocht gevulde blaasjes. 

Knutjes kunnen slechts over een korte afstand – zo’n 100 m – vliegen. Ze vliegen alleen in kalme weersomstandigheden; bij sterke wind, hevige regen of bij zonneschijn vliegen ze vrijwel niet. De paring vindt zowel in zwermen als daarbuiten plaats.

De eitjes worden afgezet in kleine en grote wateren, vooral (zeer) langzaam stromende of stilstaande wateren, in holtes in bomen of ook wel in potten waarin water blijft staan of in natte modder.

De larven zijn zeer slank en leven zowel in het water als op natte veenbodems. Bij een aantal soorten leven de larven zelfs onder boomschors of in de bloeiwijze van Gevlekte Aronskelk Arum maculatum, waar ze een tijdje worden “gevangen” gehouden ten behoeve van de bestuiving van laatstgenoemde plant.

De larven overwinteren. Ze kunnen strenge vorst overleven, maar zijn niet bestand tegen langdurige droogte. 
De larven voeden zich met schimmels, algen en larven van andere muggen. Ook kannibalisme komt bij de larven voor.
Volwassen knutjes worden gegeten door vogels en spinnen. Een aantal soorten is door het steekgedrag van de vrouwtjes verspreider (vector) van een aantal ziektes die veroorzaakt worden door bacteriën, parasitaire wormen en virussen. Een voorbeeld van een ziekte is de zogenaamde blauwtong bij herkauwers. Mogelijk spelen knutjes ook een rol bij het overbrengen van het Schmallenbergvirus, dat ziekte en misvorming van jongen bij vee kan veroorzaken.

Er wordt verondersteld dat knutjes op de geur afkomen van zweet van personen met een tekort aan vitamine B. Vitamine B-pillen zouden een remedie kunnen zijn. 

Bij de aanleg van nieuwe, natte natuur kunnen gunstige leefomstandigheden ontstaan voor de ontwikkeling van de knutjes.

Bij een aantal soorten leven de larven zelfs onder boomschors of in de bloeiwijze van Gevlekte Aronskelk Arum maculatum, waar ze een tijdje worden “gevangen” gehouden ten behoeve van de bestuiving van deze plant.

De aantallen van de knutjes zullen in nieuw aangelegde overstromingsgebieden afnemen wanneer er zich kreken vormen, de vegetatie groeit en meer natuurlijke vijanden van de knutjes hun plaats vinden in het gebied.

Heel wat vissen, vogels, amfibieën, spinnen en insecten voeden zich met knutjes.