Rode Klaver

Trifolium pratense




De Rode Klaver Trifolium pratense groeit op een kalkrijke bodem in wegbermen en (bemeste) hooilanden. Het is een waardevolle voedselplant voor vee.

De plant voorziet, door de aanwezigheid van wortelknolletjes met daarin bacteriën die in een mutualistische symbiose leven en stikstof uit de lucht kunnen binnen, de bodem van stikstof en zorgt dus voor een bodemverbetering.

Deze soort wordt 10 tot 40 cm hoog en bloeit van mei tot oktober met rode bloemen die in bolvormige, ongesteelde hoofdjes staan. De bloemen zijn 1 cm lang. De blaadjes zijn vaak licht gevlekt met een bleek V-teken. De stengel is behaard.

Deze vaste plant, die behoort tot de vlinderbloemigenfamilie, bloeit van mei tot oktober. De bloemen worden bezocht door een groot aantal bijensoorten (zoals Aardhommel, Akkerhommel, Boomhommel, Boshommel, Grashommel, Grote Tuinhommel, Lichte Koekoekshommel, Tuinhommel, Donkere Tuinhommel, Veldhommel, Moshommel, Heidehommel, Veenhommel, Late Hommel, Steenhommel, Weidehommel, Zandhommel, Rode Koekoekshommel, Grote Koekoekshommel, Bremzandbij, Donkere Klaverzandbij, Geelstaartklaverzandbij, Klaverdikpoot, Gewone Langhoornbij, Grasbij, Blauwzwarte Houtbij, Rosse Metselbij, Gehoornde Metselbij, Blauwe Metselbij, Grote Bladsnijder en Honingbij).
Rode Klaver is een zeer belangrijke drachtplant voor hommels. Deze plant wordt vrijwel uitsluitend door hommels bestoven.

Alleen insecten met een lange zuigtong, zoals langtongige bijen en hommels, kunnen de nectar bereiken. Vanwege de kelkdiepte is de nectar voor Honingbijen Apis mellifera moeilijk bereikbaar. Bij een herbloei na een maaibeurt zijn de bloemen kleiner en dus wel beter bereikbaar. Soms gebruiken Honingbijen bijtgaatjes die door nectarrovende hommels werden gemaakt.

De vervanging van deze soort door Maïs Zea mays is de voornaamste oorzaak van de alarmerende achteruitgang van de hommelfauna in het agrarische landschap. Darwin wees reeds op het verband tussen de hommelstand en de zaadproductie van Rode Klaver.

De bloemen staan in ronde hoofdjes, waarin 50 tot 250 bloemen aanwezig kunnen zijn. Deze bloemen hebben een lange kroonbuis. In droge en warme periodes groeit deze buis minder ver uit. De bloemen scheiden ook veel nectar uit zodat deze hoog in de kroonbuis kan stijgen en ook door korttongige bijen kan worden opgenomen. Als de bijentong de nectar eenmaal kan bereiken, wordt door capillaire werking toch de hele hoeveelheid nectar opgenomen.

Honingbijen Apis mellifera zullen de Rode Klaver vooral bezoeken bij een tweede bloei na een maaibeurt, omdat de bloemen dan kleiner zijn en dus beter toegankelijk. Andere bijen dan hommels maken bij het nectar puren ook dankbaar gebruik van de inbraakgaatjes die sommige hommels in de bloemkroon maken. Alleen insecten met een lange zuigtong, zoals langtongige bijen en hommels, kunnen de nectar bereiken. 

Het stuifmeel is bruin gekleurd en is zeer eiwitrijk. Darwin wees reeds op het verband tussen de hommelstand en de zaadproductie van Rode Klaver. In gebieden met Rode Klaver als laatbloeier worden tot 5 keer meer hommelkoninginnen aangetroffen.

De vervanging van deze soort door Maïs Zea mays is de voornaamste oorzaak van de alarmerende achteruitgang van de hommelfauna in het agrarische landschap. Darwin wees reeds op het verband tussen de hommelstand en de zaadproductie van Rode Klaver.

De Rode Klaver is bijvoorbeeld een belangrijke voedselplant van de Moshommel Bombus muscorum, naast Gewone Rolklaver Lotus corniculatus. Ook andere planten (zoals Witte Dovenetel, Stinkende Ballote, Gewone Smeerwortel en Slangenkruid) kunnen een aanvulling zijn op het dieet van deze hommel. 

De Moshommel is een zeer zeldzame hommel. Deze hommel heeft een sterke voorkeur voor vochtige half open tot zeer open landschapstypen. Hij komt niet voor in het stedelijke gebied. Hij komt vooral voor langs zeedijken, op buitendijkse gronden en in natte heideterreinen. Deze hommel is sterk afhankelijk van bloemrijke open landschappen. Het is voor het behoud van deze soort belangrijk dat voormalige akkers worden omgezet in bloemrijke graslanden (met Klaver-soorten of andere vlinderbloemigen) en dat er een aangepast maaibeheer wordt toegepast. 
De hommel vliegt in één generatie van eind maart tot begin oktober. Het is een polylectische soort. De nesten worden bovengronds gemaakt uit grassen en mossen. Soms worden oude vogelnesten gebruikt.  

Er zijn meer soorten solitaire bijen gespecialiseerd op Rode Klaver dan op Witte Klaver Trifolium repens.

De Bremzandbij Andrena ovatula is op Rode Klaver gespecialiseerd.

De Donkere Klaverzandbij Andrena labialis is een vrij zeldzame zandbij, die voorkomt in extensief beheerde, bloemrijke graslanden. De ondergrondse, zelf gegraven nesten worden vaak in aggregaties aangelegd. Soms worden de nesten in steilwandjes aangelegd. Het is een oligolectische soort die vooral in de periode mei tot juli vliegt op vlinderbloemigen zoals Rode Klaver en Witte Klaver Trifolium repens. Andere bloemen zoals Braam Rubus fruticosus worden bezocht voor de nectar.

De Rode Klaver is één van de waardplanten van de vlinder Bruine Daguil Euclidia glyphica.

De Mi-vlinder Euclidia mi behoort tot de uiltjes. Hij vliegt in mei en juni. Hij komt voor in bosranden, op droge graslanden, op heideterreinen en in hoogveenranden. De vlinder is overdag actief. De rupsen eten zowel overdag als ’s nachts. Bij het eten rusten ze soms op andere planten, zoals grassen, zonder dat dit waardplanten zijn. De waardplanten van de rupsen zijn vooral Rode Klaver maar ook Citroengele Honingklaver Melilotus officinalis en Vogelwikke Vicia cracca.

Het is de belangrijkste waardplant van het Klaverblauwtje Cyaniris semiargus (vlinder). 

De Prachtmot Oncocera semirubella  is een zeldzame nachtvlinder die vooral voorkomt op kalkrijke gronden. De rupsen voeden zich op verschillende klaversoorten.   

De Rode Klaver is één van de waardplanten van de vlinders Bruine Daguil Euclidia glyphica en Mi-vlinder Euclidia mi.

Het is de belangrijkste waardplant van het Klaverblauwtje Cyaniris semiargus (vlinder). 

De plant bevat veel eiwitten en is dus een waardevolle voedselplant voor vee. De plant voorziet de bodem van stikstof en zorgt dus voor een bodemverbetering (groenbemester).

Bij de Rode Klaver zorgt de penwortel voor het doorbreken van verdichte lagen wat eveneens resulteert in een betere waterhuishouding in de bodem.

Vroeger waren verschillende akkers compleet ingezaaid met Rode Klaver voor één of zelfs twee jaar lang. Na 1950 werd er meer kunstmest gebruikt en werden er sojabonen als veevoer geïmporteerd. Deze maakt de Rode Klaver schijnbaar overbodig voor de boeren. Deze veranderingen in de landbouw zorgden voor een sterke achteruitgang voor bijen die een voedselvoorkeur voor Rode Klaver hebben.

Van sommige plantensoorten ontbreken er essentiële aminozuren in het stuifmeel, zoals bijvoorbeeld histidine bij Maïs. Bijen die hun voedsel moeten halen uit percelen met Maïs missen dus bepaalde voedingsstoffen. Rode Klaver vervangen door Maïs betekent dus een dubbel verlies voor de bijen. Vooral de langtongige hommels zijn sterk op klaverachtigen aangewezen. De bloemen lokken met de zoete nectar veel bijensoorten.

De eiwithoudende Rode Klaver is voor de landbouw een goed alternatief voor de soja die voor de veeteelt massaal wordt geïmporteerd.