NATUURLEXICON

Boomvalk

Falco subbuteo

De Boomvalk Falco subbuteo is een dagroofvogel met een lengte tot 35 cm.

Deze valk heeft zeer lange sikkelvormige vleugels en een korte staart. De rug is donkergrijs, de pootveren zijn roodbruin. De kruin is donker. De valk is voorzien van een zwarte “snor”. De onderzijde is zwartgestreept.  

De Boomvalk leeft in oude cultuurlandschappen met verspreide boomgroepen en struikgewas. Hij houdt zich zeer veel op in de lucht. In de vlucht lijkt hij wel wat op de Gierzwaluw Apus apus.

Hij voedt zich met kleine vogels, zoals (Gierzwaluwen, zwaluwen, mussen en leeuweriken, die hij vaak op de slaapplaatsen verrast, en insecten zoals libellen (vooral glazenmakers). Voor deze laatste houdt hij zich graag in een waterrijke omgeving op. De insecten worden vaak in de vlucht ontdaan van hun vleugels.  

Het nest (de horst) bevindt zich op bomen. De vogel bouwt zelf geen nest, maar gebruikt oude nesten van andere vogelsoorten.

In de eerste helft van juni legt het vrouwtje 2 tot 4 eieren, die na 4 weken uitkomen. Beide ouders broeden en voederen. De jongen zijn na 4 tot 4,5 weken vliegvlug.

De Boomvalk overwintert in Oost- en Zuid-Afrika, ten zuiden van de Sahara. Dit is ruim 3000 km zuidwaarts. Vanaf september trekt hij zuidwaarts. Vanaf de tweede helft van april kan hij opnieuw in Vlaanderen aankomen.

De nestjongen van Boomvalken vallen vaak ten prooi aan de Havik Accipiter gentilis. Tegen de Havik is de Boomvalk niet opgewassen, maar andere predatoren zoals kraaien en de Vlaamse Gaai Garrulus glandarius vallen ze wel aan. Daarom broeden Houtduiven Columba palumbus vaak dicht bij een Boomvalk-nest.

Wanneer de populaties van het bulkvoedsel van de Havik –de Houtduiven en postduiven- in aantal afnemen, schakelt de Havik over naar andere prooidieren. De Haviken plukken de Boomvalk-kuikens van het nest. De kuikens zijn luidruchtig, vallen goed op en zitten bijna “voor het plukken” op het nest. Ook direct na het uitvliegen zijn de Boomvalk-kuikens zeer kwetsbaar. Zwevend boven heidevelden, vormen ze voor de Havik een gemakkelijke prooi.   

Een verarmd voedselaanbod in agrarische landschappen door afnemende zangvogelpopulaties (Veldleeuwerik Alauda arvensis, zwaluwen, mussen) en afnemende libellenpopulaties zorgt voor een achteruitgang van de Boomvalk.

De verlaten nesten van Zwarte Kraaien Corvus corone worden vaak ingenomen door de Boomvalk. Een vermindering van deze vogels in bijvoorbeeld grote bos- en heidegebieden zorgt voor een schaarste aan nestgelegenheid. Het aantal Zwarte Kraaien vermindert wel niet, maar wel het aantal nesten op geschikte locaties.

De kraaiennesten met broedende Boomvalk-vrouwtjes worden bovendien soms doorschoten door jagers.