NATUURLEXICON


Detergenten


Detergenten zijn milieugevaarlijke, synthetische stoffen die onder andere in was- en schoonmaakmiddelen worden toegepast.

Detergenten, ook wel tensiden of oppervlakteactieve stoffen genoemd zijn organische verbindingen. De oppervlakteactieve stoffen worden gevormd door moleculen met een waterafstotend (hydrofoob) gedeelte en een wateraantrekkend (hydrofiel) gedeelte. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen de volgende detergenten:

• anionische detergenten zijn sterk emulgerend en schuimend;

• kationische detergenten hebben een biocide werking;

• niet-ionische of niet-ionogene detergenten zijn schuimremmend;

Ondanks het algemeen patroon van detergenten, bestaat er een enorme variatie. De effecten van een verhoogde concentratie aan detergenten op het milieu kunnen dus verschillen naargelang het individuele detergent. Sommige detergenten en hun afbraakproducten zijn (mogelijk) kankerverwekkend (b.v. benzeen- en fenol- bevattende detergenten). Sommige detergenten en hun afbraakproducten (b.v. alkylfenolen en hun ethoxylaten) hebben een hormoonverstorende werking.

De algemene milieu-impact van detergenten houdt verband met het feit dat ze effecten hebben op de oppervlaktespanning waardoor ze de membranen van de cellen van organismen doordringbaar kunnen maken voor bepaalde stoffen die er doorgaans weinig of niet in doordringen. Hierdoor kunnen schadelijke stoffen zoals b.v. pesticiden of fenolen makkelijker opgenomen worden door waterorganismen. Dit kan tot problemen en eventueel zelfs sterfte leiden van de waterorganismen.

Daarnaast zijn sommige detergenten (b.v. kationische) ook direct (zeer) giftig voor waterorganismen. Bij een hogere hardheid van het water of bij aanwezigheid van opgeloste minerale zouten, zal de acute toxiciteit van detergenten op waterorganismen hoger zijn.

Door de afbraak van sommige detergenten kunnen er schadelijke afbraakproducten ontstaan, en kan de zuurstofconcentratie van de waterloop dalen. Andere detergenten (waaronder sommige niet-ionische) zijn moeilijk afbreekbaar waardoor ze over een grote afstand kunnen getransporteerd worden.

Wanneer anionische en kationische detergenten gemengd worden, wordt meestal een neerslag gevormd, die kan bezinken en op de waterbodem terechtkomen. Sommige detergenten (waaronder sommige anionische) adsorberen aan zwevende stoffen in het water en sedimenten, waardoor er effecten naar de waterbodem kunnen optreden.

Sommige detergenten kunnen ook accumuleren in waterorganismen, waardoor er een kans is op doorvergiftiging naar hogere organismen zoals de mens.

Detergenten, die oppervlakte-actieve stoffen zijn, verlagen de oppervlaktespanning van het water. Wanneer de oppervlaktespanning wegvalt, kunnen de dieren die gebruik maken van de oppervlaktespanning om zich over het wateroppervlak te verplaatsen, zoals de Bosschaatsenrijder Gerris gibbifer,  hun normale activiteiten niet uitoefenen, of zelfs verdrinken.

Home