NATUURLEXICON

Duinvegetaties

Duinvegetaties zijn de begroeiingen in de kustduinen, het langgerekte en grotendeels aaneengesloten zandgebied tussen de zee en de lagergelegen klei- en veengronden landinwaarts.

De ontwikkeling van de vegetatie in de duinen hangt nauw samen met de natuurlijke dynamiek en met de dynamiek die de mens eraan toevoegt, bijvoorbeeld door beweiding, betreding en afgraving.

Om de natuurwaarden te versterken geldt ook in deze gebieden dat men een zo groot mogelijke diversiteit moet nastreven en bijzondere duinvormen zoals loopduinen of stuifduinen moet behouden.

Duinreservaten mogen niet worden geïsoleerd of afgesloten van de Noordzee, het achterland en aanpalende natuurgebieden. Duinvoetversterkingen tussen duinen/strand en bebouwingen zijn vaak nefast voor de natuur.

Vaak zijn de overgangsgebieden met de polders volgebouwd met vakantiewoningen en campings.

Belangrijke bedreigingen voor de duinvegetaties zijn de versnippering, de recreatiedruk en de waterwinning die het grondwater uit het gebied wegtrekt.

Duinstruwelen worden beheerst door struiken van minstens 1 m hoog en struweelbosjes waarin boven de struiken bomen (onder meer Berk-soorten en  Populier-soorten) uitsteken.

In duinvalleien, de laaggelegen delen van de kustduinen die onder invloed staan van het grondwater, ontbreken duinstruwelen. De bodem blijft het hele jaar min of meer vochtig tot nat en kan een deel van het jaar onder water staan.

Duingraslanden zijn overwegend laagblijvende begroeiingen die niet of slechts een deel van het jaar door het grondwater beïnvloed zijn. In deze graslanden domineren grassen, kruiden, mossen en/of korstmossen. Soms komen er ook dwergstruiken voor.   

Duingraslanden en mosduinen zijn de meest kwetsbare biotopen. Waterwinning in deze gebieden zou zeker moeten worden stopgezet, wil men voorkomen dat deze gebieden verdrogen.

Andere beheersmaatregelen ten aanzien van duinvegetaties zijn het kappen van aanplantingen en struikgewas (verstruweling), poelen uitgraven of bestaande poelen herstellen, een begrazing invoeren met bijvoorbeeld Konikpaarden, Hooglandrunderen of Shetlandpony’s.

Door het aanleggen van zogenaamde slufters, dit zijn gecontroleerde inbraakgeulen waarlangs de zee bij springtij de duinen instroomt, wordt de vroegere dynamiek terug in het gebied gebracht.

De bestaande loopduinen of stuifduinen, zoals deze nog te zien zijn in het Westhoek-reservaat (Vlaanderen), worden bedreigd door vergroeing en verlaging. Dicht bij het grondwater groeit Helm Ammophila arenaria. Dit gras is een duinvastlegger. Wanneer we juist wensen dat de loopduinen of stuifduinen niet worden vastgelegd, maar hun dynamiek blijven behouden, dan moet tegen deze “vergrassing” worden opgetreden. Helm kan op andere plaatsen zeer gewenst zijn, maar in deze stuivende gebieden dus niet.

Het gras remt het schurende zand af. Beschermd achter de Helm-plantjes vormen zich kleine duintjes, waar nieuwe Helm-planten gaan groeien. Wanneer de mens niet ingrijpt, zal het duin op termijn volledig stilgevallen zijn en volledig begroeid worden.

Een toevoer van vermestende stikstof, gepaard gaande met een terugval van de konijnenstand, kan dit proces nog versnellen.