NATUURLEXICON
Muurplanten
Muurplanten zijn planten die in onze streken op muren, zoals kadewallen, kerkmuren en stadswallen groeien. Deze planten zijn veelal oorspronkelijk afkomstig uit bergachtige streken in het zuiden van Europa, waar ze op rotsen en puinhellingen hun natuurlijk habitat vinden.
Muurplanten gedijen het best in stedelijke gebieden op het kunstmatige substraat van ruwe baksteen of natuursteen gemetseld met een kalkhoudende specie. De voegen hebben een ruw oppervlak. Er moet voldoende vocht aanwezig zijn en schaduw.
De meeste muren zijn te droog en te egaal om er voor te zorgen dat zaden van planten een kans krijgen om zich te vestigen. Oudere muren zijn meestal niet meer zo egaal en zijn bovendien vaak opgetrokken uit materialen (zoals natuursteen en oude mortel) die makkelijker verweren dan hedendaagse bakstenen en cement. Op die manier vormen ze een geschikte habitat voor muurplanten bijvoorbeeld de nog vrij algemene Muurvaren Asplenium ruta-
Muurvegetaties worden dus in de eerste plaats gevonden op oude muren. De kolonisatie van een nieuwe muur vergt meestal heel veel tijd. Op een kale muur moeten eerst barsten en scheuren te voorschijn komen onder invloed van atmosferische processen, zoals temperatuurschommelingen. In die scheuren kunnen dan stof en zand aangevoerd worden door wind en water. Na een tijdje zullen op deze voedingsbodem de eerste plantaardige organismen zich vestigen in de vorm van wieren en korstmossen. Deze organismen zorgen voor een biologische aantasting van het gesteente, ze zorgen onder andere voor een verruwing van stenen en voegen. Als deze eerste organismen afsterven, zorgt dat voor extra organisch materiaal, dat in staat is om nog meer stof op te vangen en op die manier wordt een bodemlaagje gevormd. Dit bodemlaagje wordt langzaam gekoloniseerd door mossen die in staat zijn om extra vocht en bodemdeeltjes vast te houden. Geleidelijk hoopt zich meer en meer humus op wat dan een kiembodem vormt voor de muurplanten. Dit hele proces van nieuwe muur tot begroeiing met echte muurplanten neemt gemakkelijk meer dan 15 tot 20 jaar in beslag.
Muurplanten leven in een precair evenwicht met het milieu, en zijn niet zo flexibel dat ze een plotselinge verandering in bijvoorbeeld beschaduwingsintensiteit (zoals ontstaat door het wegnemen van een boom) kunnen opvangen.
Er mogen zich niet te veel algemene soorten vestigen op de muur (door voortdurende humusophoging), zoniet worden de echte muurplanten weggeconcurreerd.
De muurplanten in stedelijke gebieden verdwijnen tengevolge luchtverontreiniging, sloopwerken of een overdreven netheidsdrang, waarbij men naast vuilnis ook planten verwijdert.
Het gebruik van glad beton bij restauratiewerken van stadswallen of kademuren is voor muurplanten nefast.
Muurplanten zijn de kleren van de stad. Ze leveren een grote bijdrage aan de biodiversiteit en het genenbehoud van onze wilde flora. Ze verdienen bescherming.