NATUURLEXICON


Natuur


Het begrip “natuur” is per definitie die omgeving die door geen enkele vorm van menselijk ingrijpen is beïnvloed. De flora en fauna zijn inheems, ontwikkelen zich spontaan en planten zich voort.

Volgens deze definitie is er in Vlaanderen en Nederland geen natuur meer, want er zijn zelfs geen restanten van de zogenaamde oerbossen meer gebleven.

Het begrip “natuur” wordt evenwel min of meer subjectief  aangewend. Sommigen vinden een park in de stad reeds “natuur”, andere vinden alleen een ongerept tropisch regenwoud “natuur”.

De natuur zoals wij deze in deze site beschouwen is het totaal van de zich spontaan ontwikkelende planten- en diersoorten die zich bij ons kunnen handhaven en voortplanten in onze halfnatuurlijke landschappen, cultuurlandschappen en verstedelijkte gebieden.

Het begrip “natuur” is een zeer complex begrip. De mens maakt er op een unieke wijze deel van uit doordat hij in staat is zeer sterk op deze natuur in te grijpen. De mens draagt daardoor een grote verantwoordelijkheid. De natuur levert de bestaansvoorwaarden voor de mens.

Het milieu van de mens bestaat uit “wilde” spontane natuur en uit door de mens omgevormde natuur.

Het behoud van de natuur moet erop gericht zijn om een optimale biodiversiteit in stand te houden in zoveel mogelijk verschillende ecosystemen.

De toename van de bevolking gaat ten koste van een hele resem dieren die geëxploiteerd, bejaagd, gestroopt, verdelgd of bevist worden. De mens “verbouwt” het landschap tot een leefomgeving die op zijn noden is toegesneden, met wegen, steden, tuinen en parken, bedijkte rivieren, productiebossen, groeven, akkers en graasweiden. Het landschap en de natuur worden een keurig onderhouden “mensentuin”, waar spontane natuurprocessen, zoals bosvorming of overstromingen, onder de duim worden gehouden.

Wilde dieren die de omschakeling van pure wildernis naar mensenlandschap niet aankonden, zijn, vaak in combinatie met jacht, naar de laatste onherbergzame gebieden of de dunst bevolkte regio’s verdrongen. Het waren geen jagers die in Europa bijzondere soorten (Gems, Steenbok) in extremis hebben gered, maar natuurbeschermers. Deze dieren zijn weer ingeburgerd daar waar ze door jagers nagenoeg waren uitgeroeid. Met het repatriëren in Europa van enkele soorten (Zeearend, Lynx, Bever) worden reeds goede resultaten geboekt.

Sinds ongeveer een eeuw ijvert een breder wordende maatschappelijke beweging om bedreigde planten en dieren reservaten en een wettelijk beschermd statuut te geven. Deze maatschappelijke beweging is er mee de reden van dat de gieren in Spanje na decennia van afschot en vergiftiging weer in de lift zitten. Als mensen zich in de toekomst wat vriendelijker en begrijpender zouden gedragen tegenover wilde dieren kunnen tergende trends worden omgebogen.

De natuurreservaten zijn doorgaans te klein om alle populaties van wilde dieren in stand te houden. Het zijn immers niet alleen bedreigde soorten die de natuurreservaten aantrekkelijk vinden. Sommige dieren zien de kans zich aan de mens aan te passen. Tot binnen onze eigen steden en randgemeenten zijn er wilde dieren die terreinwinst boeken en in aantal vermeerderen.

In West-Europa hebben de fauna en de flora van nature aan veranderingen blootgestaan. De jongste IJstijd ligt maar een goede 10.000 jaar achter ons. Hierop volgde een opwarming die de natuur compleet wijzigde. Het komen en gaan van IJstijden heeft ons een soort “uitgezeefde” of selecte groep van “survivors” opgeleverd. De gehardheid tegen klimatologische wissels moet de verarmde Europese fauna van pas zijn gekomen toen de mens lang geleden met jagen, kappen en bosbranden zijn invloed opdrong.

Natuur staat voor de levende organismen, hun habitats, de ecosystemen waarvan zij deel uitmaken en de daarmee verbonden uit zichzelf functionerende ecologische processen, ongeacht of deze al dan niet voorkomen in aansluiting op menselijk handelen, met uitsluiting van de cultuurgewassen, de landbouwdieren en de huisdieren.

Natuurbehoud is het in stand houden, herstellen en ontwikkelen van de natuur en het natuurlijke milieu door natuurbescherming, natuurontwikkeling en natuurbeheer en het streven naar een zo groot mogelijke biologische diversiteit in de natuur en naar een gunstige staat van instandhouding van habitats en soorten.

Natuurbescherming is het geheel van maatregelen gericht op natuurbehoud en tegen nadelige invloeden die kunnen ontstaan door menselijke activiteiten.

Natuurontwikkeling is het geheel van maatregelen gericht op het creëren van voorwaarden voor het tot stand komen of het herstel van natuur in een bepaald gebied.

Het is de oppervlaktevergroting en kwaliteitsverbetering van natuurgebieden en de verbindingen tussen die gebieden. Natuurontwikkeling beoogt het weer op gang brengen van natuurlijke processen en goede, stabiele ecosystemen. Hiervoor zijn natuurbeheerstechnische maatregelen noodzakelijk. Voor het creëren van nieuwe natuurgebieden moet de juiste uitgangssituatie geschapen worden. Dit gebeurt door afgravingen, waterstandswijzigingen, droogleggingen. Er wordt gestreefd naar een kwaliteitsverbetering van bestaande natuurterreinen door het verbeteren van de vegetatiestructuur of het verhogen van de soortenrijkdom. Dit kan bijvoorbeeld door het inzetten van grote grazers, het laten liggen van dood hout, het creëren van open plekken in dichte (monotone) bossen of gewoon door niets te doen en de natuur zijn gang te laten gaan.

Natuurbeheer is het regelend en sturend ingrijpen van de mens in de natuur en in het natuurlijke milieu, bewust niets doen inbegrepen, ten behoeve van het natuurbehoud.

Home