NATUURLEXICON

Stofzaad

Monotropa hypopitys

Het Stofzaad Monotropa hypopitys is een zeldzame plant die groeit in het schemerdonker van naald- en beukenbossen. In Vlaanderen en Nederland wordt deze merkwaardige plant vooral in duingebieden aangetroffen.

Het is een bladgroenloze plant die geen zonlicht nodig heeft. Het is geen plantenparasiet. De soort leeft in symbiose met een mycorrhizavormende zwam die strooisel afbreekt en de plant van minerale stoffen voorziet.

Het Stofzaad ontvangt de door de boom geproduceerde koolstofverbindingen via de mycorrhizavormende zwam. De zwam geeft zowel aan de boom als aan het Stofzaad belangrijke fosfor- en stikstofverbindingen. Wellicht ondervindt de zwam zelf ook voordeel van deze symbiose, maar hoe dit meteen zit is momenteel nog niet duidelijk. Onderzoekers vermoeden dat de aanwezigheid van het Stofzaad op haar beurt de vruchtvorming van de zwammen gunstig beïnvloed (mutualisme).

Het Stofzaad bevordert de groei van de zwam door een verbeterde wateropname.

De zwammen zelf zijn soorten van het genus Tricholoma zoals de Geringde Ridderzwam Tricholoma cingulatum, die mycorrhiza vormt bij Wilg-soorten Salix species (vooral Kruipwilg Salix repens) en de Muisgrijze Ridderzwam Tricholoma myomyces, die mycorrhiza vormt bij dennen. In loofbossen in duingebieden zou ook de Narcisridderzwam Tricholoma sulphureum als symbiont optreden. Deze laatste zwam vormt mycorrhiza met loofbomen (Eik, Beuk).

Ook de Witte Ridderzwam Tricholoma album, die mycorrhiza vormt met loofbomen (Eik, Berk) kan als symbiont samen met Stofzaad optreden.        

Deze plant leeft op die plaatsen waar bijna geen andere planten groeien. De bodem is er voedselarm, kalkrijk of soms ook zuur.

De plant bloeit van mei tot september met witte of roomgele buisvormige bloemen in trossen van een tiental bloemen. De bladeren zijn schubvormig en omvatten de stengel. De bloeistengels hebben soms een roodachtige zweem. Kort na de bloei verdrogen de stengels waarna ze bruinzwart verkleuren. De zaaddozen bevatten stoffijne zaadjes. Voor een kieming van de zaden en de ondergrondse ontwikkeling is de schimmelpartner onontbeerlijk.